رسول اكرم(ص) به اخلاقى آراسته بود كه خداوند او را چنين مى ستايد: «وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُق عَظيم».

موصوف بودن به اين اخلاق، از او يك فرمانده موفّق ساخته بود كه میتوانست او را به مقصود رسانده و در بسيارى از جنگها پيروزى را براى او به ارمغان آورد.

آن حضرت به تمامى مردم مهربان بود و در همه شرايط با لشكريان و مردم خود مدارا مى كرد، راستگويى امين، وفادار به عهد و پيمان خود بود، هنگام غضب خشم خود را فرو مى برد و هنگام قدرت از مجازات چشم پوشيده و مى گذشت.

او بين مردم «صلح و دوستى » برقرار مى ساخت و از آنان كينه، دشمنى و فتنه را دور مى كرد و هر كسى را در جايگاه خود قرار مى داد.

برجسته ترين صفات عقلى آن حضرت عبارت بود از:
تدبير، تفكّر و دور انديشى .

اين صفات در عملكردهاى او گام نمايان است.

با تفكّر و انديشه در مورد وضع قوم او مى توان فهميد كه رسول خدا(ص) عاقلترين مردم جهان بوده است; زيرا قومى را به رغم خشونت و تندى اخلاق و فخرفروشى و سخت خويى اى كه داشتند، چنان تربيت و رهبرى كرد كه، با همه اين اوصاف، از حاميان جدّى او گشتند و همراه با او پرچم اسلام را برافراشتند و به جهاد برخاستند.

رسول خدا(ص)، روشهاى جديدى را در جنگ، حكومت، مديريت، سياست، اقتصاد و مسائل اجتماعى به وجود آورد.

در جنگ احزاب به كندن خندق پرداخت، در غزوه حديبيّه با قريش مذاكره كرد و با انعقاد پيمانى به نتايج عملى آن، كه بعدها نمايان شد، دست يافت و به همين گونه در هر ميدان جنگى به ابتكارى جديد دست مى زد كه او را در پيروزى بر دشمن يارى مى كرد و آنان را از اقدامات و تاكتيكهاى خود در بُهت و سرگردانى فرو مى برد.

رسول اكرم(ص) موفّق گرديد حاكميّتى از هر جهت با شكوه و محترم برپا دارد تا همه مردم از زعامت و رهبرى او بهرهمند گشته و به اوامر او، پس از رهايى از طاعت رهبران مختلف، گردن نهند.

دعوت رسول خدا(ص) به اسلام، مبتنى بر صلح و سلامت بود و جنگ را جز هنگامى كه قساوت دشمن و سختگيرى آنان بر مسلمانان زياد شد، مورد توجّه قرار نمى داد.

در حقيقت، براى دفعِ زور، به زور متوسّل مى شد.

از اين رو، جنگهاى او از آغاز بر اساسى ثابت و استوار قرار داشت كه لشكر اسلامى از آن غفلت نمى كرد، از جمله: دعوت مردم به دين جديد، انعقاد پيمان صلح و پرداخت جزيه يا فتح سرزمين آنان، و نبرد با كسانى كه با او دشمنى كنند.