هدفهاى تربيت دينى را در سه محور هدف غايى، كلى و تفصيلى مى توان بررسي کرد.

۱. هدف غايى
هدف غايى تربيت دينى، قرب به حقيقتى است بى نهايت و جامع كمالات و ارزشها كه از آن به لفظ جلاله «اللّه» تعبير مى شود. اوست كه بى نهايت وكامل مطلق است و مى تواند محور تمام فعاليتهاى آدمى شود.
منظور از قرب، كم شدن فاصله زمانى و مكانى نيست؛ زيرا خداوند آفريننده زمان و مكان و محيط بر همه زمانها و مكانهاست و با هيچ موجودى نسبت زمانى و مكانى ندارد «هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ* وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَمَا كُنتُم وَاللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ[1]؛ «وَلِلّهِ الْمَشْر قُ وَالْمغْرِبُ فَأَيْنَما تُوَلُّوْا فَثَم وَجْهُ اللّهِ.[2]
منظور قرب تكوينى به خداوند هم نيست؛ زيرا خدا احاطه وجودى بر همه آفريدگان و از جمله انسان دارد «إِنَّهُ بِكُلِّ شَىءٍ مُحيطٌ.[3]؛ «وَ نَحنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنكُمْ وَلكِن لَا تُبْصِرونَ.[4]بلكه منظور از قرب به خدا، كمالى است اكتسابى كه تنها انسانهاى شايسته و صالح در پرتو بندگى خدا و عبادت و پيمودن مسير تكاملى خويش به آن مى رسند. در اين مقام خويشتن را عين تعلّق و ارتباط به او مى يابند و براى خود و هيچ موجود ديگرى استقلالى در ذات و صفات و افعال نمى بينند و هيچ پيش آمدى آنها را از اين مشاهده باز نمى دارد. علوم و مشاهداتى كه در اين مسير براى انسان حاصل مى شود، بر مرتبه وجودى اش مى افزايد و به تدريج جوهر ذاتش را كامل تر مى سازد و به حدى مى رساند كه با خدا همه چيز دارد و بى خدا هيچ.[5]

۲. اهداف كلى
اين اهداف، حدّ واسط هدف غايى و اهداف رفتارى و جزئى اند. هدفهاى واسطه اى مسير حركت انسان را تا حدّى مشخص تر و روشن تر مى كنند و مجموعه اى را تشكيل مى دهند كه از به هم پيوستن آنها پيكره هدف نهايى ساخته مى شود.
با توجه به اينكه تربيت دينى درصدد هدايت تعامل انسان با خدا، خود، ديگران و طبيعت است، اهداف كلى در چهار محور شايان بررسى است؛ با اين توضيح كه ارتباط انسان با يك يا چند عامل، مانع ارتباط او با ديگر عوامل نخواهد بود، براى مثال، ارتباط انسان با خويشتن، ديگران يا طبيعت، از جهتى، ارتباط با خداوند نيز شمرده مى شود.
الف. برخى هدفهاى تربيتى در ارتباط انسان با خدا عبارت اند از: معرفت به خدا، ايمان به آموزه هاى دينى، تقوا، عبادت و شكرگزارى خداوند.
ب. برخى هدفهاى تربيتى در ارتباط انسان با خود عبارت اند از: پرورش قوه عقل و انديشه، خودشناسى، پرورش روح حقيقت جويى و فضيلت جويى و گرايش به فضايل اخلاقى.
ج. پاره اى از هدفهاى تربيتى در ارتباط انسان با ديگران عبارت اند از:
پيوند عملى با پيشوايان معصوم، احترام به والدين، احترام به همنوع و پاسداشت حرمت انسانها، پرورش روح اجتماعى، اخوت، تعاون و همكارى؛ امانتدارى، وفا به عهد و پيمان، صداقت، حسّ نوع دوستى، همدردى، ايثار و فداكارى و مانند آن.
د. از جمله هدفهاى تربيتى در ارتباط انسان با طبيعت عبارت اند از:
شناخت طبيعت و بهره بردارى صحيح از آن.

۳. اهداف تفصيلى
براى اينكه بهتر و روشن تر بدانيم كه متربيان خود را در چه جهتى مى خواهيم سوق دهيم و آنان را از وضع فعلى به كدام وضع و موقعيت جديد برسانيم، ضرورى است اهداف كلى، به گونه اى جزئى تر و تفصيلى مشخص گردند. آنچه در مباحث اخلاقى اسلام درباره الگوى اخلاقى اسلام و فضايل و كمالات انسانى مطرح مى شود، همه در اهداف تفصيلى تربيت دينى قرار مى گيرند.[6]

-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-

پی نوشت:
ر. ك. بحثى پيرامون انسان، تربيت، اسلام، ص ۳۱- ۳۴.
[1] حديد: ۳- ۴.
[2] بقره: ۱۱۵.
[3] فصلت: ۵۴.
[4] واقعه: ۸۵.
[5] ر. ك: به سوى خودسازى، استاد محمدتقى مصباح يزدى، ص ۲۴۶- ۲۵۹، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى( ره)، چاپ اول، ۱۳۸۰.
[6] ر. ك. تعليم و تربيت اسلامى، تربيت معلم، ص ۳۰- ۳۱.